Komo se aze un nido?
Nasıl Dil Yuvası Kurulur ve Sık Sorulan Sorular
Embedded Files
How does it work?
1. Dil yuvan için bir oda seç
Bu kit, mutfak ve banyo için hazırlanmış Dil Yuvası materyallerini içerir. Zamanla her ikisini de yapabilirsin ama şimdilik birini seç. Mutfak, düzenli olarak yemek yapan ya da mutfakta yardımcı olan ve başkalarını (ev arkadaşları, aile üyeleri, misafirler) sürece dahil etmek isteyenler için en uygunudur. Banyo ise yemek yapmayanlar, evlerinde Ladino dil yuvası kuran tek kişi olanlar veya daha çok küçük çocuklarla vakit geçirenler (banyo yaptırmak vb.) için daha uygundur. Dil yuvani başlatmak için: “Zona del Ladino” (Ladino Bölgesi) veya “Türkçe Yok” yazan bir tabela as, Şeheheyanu duasını oku, vb.
2. Günlük aktivitelerini belirle
Bir dil yuvası, o odada zaten yaptığımız günlük aktiviteleri teker teker Ladino’da yapmayı öğrenerek oluşturulur. Seçtiğin oda için düzenli olarak yaptığın aktivitelerin bir listesini yap. Örneğin, bir mutfak yuvasında bu aktiviteler ellerini yıkamak, kahve yapmak, sebze doğramak gibi şeyler olabilir. Listende yaklaşık 15 aktivite bulundurmaya çalış.
3. Aktivite kartlarını etrafa as
Bu kit mutfak ve banyoda yaygın olarak yapılan birçok alan için Ladino dilinde hazırlanmış 5x7 boyutunda kartlar sunar. Kit sipariş etmezsen, bu web sitesinden doğrudan indirip yazdırabilirsin —her mekanın sayfasında tüm setin linklerini ve her bir aktivite sayfasında indirilebilir bir kart bulacaksın. Bant ya da yapışkanla kartları ilgili ve görünür bir yere as (örneğin, ellerini yıkama kartını lavabonun üzerine). Eğer bir kart senin için faydalı veya uygun değilse, asmak zorunda değilsin. Amaç, gerçekten günlük hayatında yaptığın şeyleri yansıtmak.
4. Aktivitelerini Ladino’da anlat!
Listendeki aktivitelerden birine odaklanarak başla. O aktiviteyi her yaptığında (örneğin mutfakta ellerini yıkarken), karttaki ifadeleri kullanarak bunu Ladino’da anlatmaya çalış. İlk başta karttan okuyarak ilerle, ama zamanla alışacak ve artık okumaya gerek duymayacaksın. Yavaş yavaş yeni aktiviteler ekleyerek listedeki tüm aktiviteleri kapsayana kadar devam et. Kendi aktivite kartlarını da oluşturabilirsin. Daha fazla bilgi için “Nasıl ilerlemeliyim?” bölümüne bakabilirsin.
5. Destek için bu web sitesinden yararlan
Her kartın üzerinde, ilgili aktivitedeki metni ve ana dili Ladino olan kişilerin telaffuz kayıtlarını bulabileceğin bir web sayfasına yönlendiren bir QR kodu bulunur. Ayrıca bu sayfalarda Ladino’nun farklı lehçelerindeki kelime çeşitliliği hakkında ek bilgiler de yer alır. Daha hızlı erişim için telefonunun ana ekranına ladinoenkaza.com/kitchen veya ladinoenkaza.com/bathroom adreslerini kaydedebilirsin.
6. Dil yuvanı güçlendir
Dil yuvanı başkalarını da dahil ederek güçlendir: bir aktiviteyi öğrendiğinde veya sadece birkaç kelime ya da ifade ezberlediğinde, bir başkasına öğret. “Başkalarını nasıl dahil edebilirim?” bölümünde bu konuda daha fazla ipucu bulabilirsin. Günlük alanlarında ustalaştıktan sonra doğaçlamaya başla ve Dil yuvande yaptığın her şeyi Ladino’da ifade etmeye çalış.
Dil yuvası nedir?
Dil yuvası, evinde mümkün olduğunca çok Ladino konuşmaya çalıştığın özel bir alandır. Pek çok kişi bu alanda yalnızca Ladino kullanmayı hedefler. “yuva” benzetmesi, hem dilin gelişmesi hem de senin bir konuşmacı olarak kendini güvende hissedip ilerlemen için bir sığınak fikrini ifade eder. Bu yöntem, azınlık dilleri için Pasifik Kuzeybatısı’nda konuşulan Lushootseed dilinin öğretmeni ve dilbilimci Dr. Zalmai “Zeke” Zahir tarafından geliştirilmiştir.
Bu websitesi, evinde Ladino için bir dil yuvası oluşturmanı destekleyen bir kitin dijital bileşenidir. Kitin ana unsuru, evinde asabileceğin fiziksel kartlardan oluşan bir settir. Bu kartlar yakında bir set olarak sipariş edilebilecek; ancak şimdilik, bu siteden indirip kendin yazdırabilirsin.
Neden evde Ladino dil yuvası kurmalısın?
Bugün birçok Ladino kullanıcısı — ister yeni başlayan ister akıcı konuşan olsun — dili konuşabilecek ortamlar bulmakta zorlanıyor. Dil yuvası yöntemi, bu boşluğu doldurmak için geliştirilmiştir: öğrenenlerin kendi Ladino alanlarını yaratmalarına, dili günlük aktivitelerine entegre etmelerine ve düzenli kullanım alışkanlığı kazanmalarına yardımcı olur.
Evde belirli bir odayı Ladino’ya ayırmak, dili düzenli ve kararlı şekilde kullanmayı kolaylaştırır: o odanın dışında istediğin dili konuşabilirsin. Zamanla, Ladino’yu dil yuvanda kullanmanın ne kadar doğal geldiğini fark edeceksin.
Ladino’yu eve taşımak, dilin yaşaması açısından da çok önemlidir. Ev, sevdiklerimizle vakit geçirdiğimiz, çocuk yetiştirdiğimiz, kültürel ritüelleri sürdürdüğümüz, günlük alışkanlıklarımızı edindiğimiz ve en çok konuştuğumuz yerdir. Dil koruma araştırmaları, evde konuşmanın bir dilin canlı kalması için en kritik adımlardan biri olduğunu göstermektedir.
Dr. Zeke Zahir’in deneyimi de bunu doğrular: Lushootseed dersleri verdiği yirmi yıl boyunca, öğrencilerinin ders bitince dili konuşacak ortam bulamadıklarını fark etti. Evlerinde dil yuvaları kurmalarına yardımcı olmaya başladıktan sonra, Lushootseed dili birkaç yıl içinde sıfırdan yüzün üzerinde düzenli konuşmacıya ulaştı.
Kimler bu kiti kullanabilir?
Bu kit, Ladino’yu daha fazla konuşmak isteyen herkes için — her bilgi seviyesinde — uygundur. Ancak odak noktası dil kullanımıdır, dil öğretimi değil. Bu materyaller sayesinde Ladino’nun cümle yapısı hakkında yeni şeyler öğrenebilirsin, fakat amaç dilbilgisi öğretmek değildir. Ladino’da yüksek akıcılığa ulaşmak isteyenler için bu yöntem, dil kursları veya bireysel çalışmalarla birlikte kullanılabilecek mükemmel bir tamamlayıcıdır.
Ayrıca bu kit, farklı yaşam koşullarında yaşayan kişiler için de uygundur ve özellikle çocuklu aileler için tavsiye edilir. Özellikle banyo yuvasındaki bazı alanlar, Ladino’nun gelecekteki küçük konuşmacılarıyla birlikte yapılması için tasarlanmıştır.
Aktivite kartları nasıl çalışır?
Aktivite kartları üç farklı türde gelir:
Kendini anlatma: Birinci tekil şahısla yazılmıştır. Aktiviteyi yaparken yüksek sesle konuş ve ihtiyaç duyduğun sürece karttan takip et.
Diyaloglar: Belirli bir alanla ilgili örnek konuşmalardır. Aile üyelerini veya ev arkadaşlarını dahil edebilir ya da hayali bir arkadaşla konuşabilirsin.
Cümle kalıpları: Hayatına uygun bilgileri yerleştirebileceğin boşluklu yapılardır, tıpkı boşluk doldurma bulmacası tarzında. Her cümle kalıbı kartında, yapının nasıl çalıştığını göstermek için doldurulmuş bir örnek bulunur.
Renk kodlaması
Kartlardaki metinler renk kodludur; yani Ladino kelimeleri, altlarındaki Türkçe karşılıklarıyla aynı renktedir.
Örneğin aşağıdaki cümlede pronto yeşil renktedir ve Türkçe karşılığı olan “hazır” da yeşildir. Renklerin dilbilgisel bir işlevi yoktur — yalnızca Ladino ve İngilizce Türkçe eşleştirmeyi kolaylaştırmak içindir.
Está pronto para bever.
İçmeye hazır.
Varyasyonlar (Lehçe Farklılıkları)
Ladino, farklı lehçelerinde oldukça zengin bir çeşitliliğe sahiptir. Bunu göstermek için, Ladino’da bir şeyi söylemenin iki olası yolunu eğik çizgi (/) ile ayırıyoruz; hangisini kullanmak istediğine sen karar verebilirsin.
Örneğin “Lavaboya gidiyorum” demek için hem “Vo al lavabo” hem de “Vo a la pilá” diyebilirsin.
Vo al lavabo/a la pilá.
Lavaboya gidiyorum.
Her mekanın web sayfasında, “Komentaryos” (Yorumlar) bölümünde bu varyantlar hakkında kısa açıklamalar bulacaksın. Örneğin yukarıdaki durumda, lavabo kelimesi İstanbul’da “lavabo” anlamında kullanılırken, pilá özellikle İzmir’de mutfak lavabosu için kullanılır. Bazı durumlarda ikiden fazla seçenek mümkündür, ancak yer ve okunabilirlik açısından biz yalnızca iki varyanta yer verdik; daha fazla bilgiye web sitesinde ulaşabilirsin.
Bu kitteki Ladino nereden geliyor?
Bu kit, İstanbul, Edirne ve İzmir’den ana dili Ladino olan birkaç konuşmacının konuşmalarına dayanmaktadır. 2023’te Julia Peck ile Nesi Altaras’ın İstanbul’da bu kişileri evlerinde, mutfaklarında ziyaret ederek yaptıkları kayıtlar pek çok bölümün kaynağı oldu.
Taslaklar çıktıktan sonra, her alanı doğruluğu ve farklı söyleyişleri yansıtması için akıcı konuşan bir ekip elden geçirdi. Sitedeki örnek sesleri, İzmirli ana dili Ladino olan ve Ladinokomunitá çevrim-içi forumunun kurucusu Rachel Bortnick cömertçe seslendirdi. Her aktivitenin sayfasında, katkı verenler ve editörler adlarıyla ve konuştukları Ladino çeşidiyle tek tek yer alıyor. Her aktivitenin web sayfasında katkıda bulunanlar ve editörler isimleriyle ve konuştukları Ladino çeşidiyle birlikte belirtilmiştir.
Mümkün oldukça, Ladino’nun konuşulduğu diğer bölgelerden de çeşitliliği içeriğe katmaya çalışıyoruz; bu sürekli devam eden bir süreç ve muhtemelen hiçbir zaman hayal ettiğimiz kadar kapsamlı olamayacak. Kullananlar, kitteki dili bildikleri diğer lehçe/varyantlarla gönül rahatlığıyla değiştirebilir—onu kendinize göre uyarlayın! Bu kitle sunulanlar, Ladino konuşmanın tek yolu değildir.
Bu kiti kim hazırladı?
Bu kitin geliştirilmesine, UC Berkeley’de dilbilim üzerine doktora çalışmam sırasında ben, Julia Peck, öncülük ettim. Amerika’dan Aşkenaz bir Yahudi’yim; Ladino’ya ilgim, dil canlandırma ve Yahudi kültürlerine olan merakımın, kişisel hayatımda mutlu bir tesadüfle birleşmesi sonucu başladı: Bir İspanyol ile evlendim ve İspanya’da yaşayan bir Yahudi oldum. UC Berkeley’de bu yöntemin kurucusu Dr. Zalmai “Zeke” Zahir’in dil yuvaları üzerine verdiği bir dersten ilham alarak kendi mutfağımda Ladino için bir yuva kurdum ve bunun akıcılığımı ve dile olan bağlılığımı ne kadar güçlendirdiğine hayran kaldım. Bu kiti başkalarıyla bunu paylaşma isteğiyle yarattım. (Dr. Zahir hâlâ bu kaynakların geliştirilmesine mentorluk yapmaktadır!)
Bu proje, İstanbul’da kaydettiğimiz ilk konuşmacılar olan Eliezer ve Ester’in torunu Nesi Altaras’ın katkısıyla şekillendi. Rachel Bortnick, Ladino içeriğinin düzenlenmesinde ve ses kayıtlarında çok önemli bir rol oynadı. UC Berkeley’den birkaç harika lisans öğrencisi gönüllü olarak yeteneklerini kattı: Julian Vargo, Karleigh Dehlsen, Adrienne Fleming, Zag Hervas, Parth Patel ve Ece Tabag. UC Berkeley öğretim üyelerinden Isaac Bleaman ve Leanne Hinton değerli danışmanlıklarını sundular. Ayrıca UC Berkeley Dilbilim Bölümü, Sultan Program in Arab Studies, Berkeley Language Center ve Center for Jewish Studies tarafından cömertçe desteklendi.
Nasıl ilerlemeliyim?
Her gün yaptığınız bir öz-anlatım aktivitesiyle başlayın. Bir mutfak yuvası için Lavarse las manos, Azer chay, Azer kafe ve Azer el fregado başlangıç için özellikle iyi aktivitelerdir. İlk başta karttan okuyun. Zamanla alışacak ve okumadan yapabilir hale geleceksiniz.
İlk aktivitenizde rahat hissetmeye başladığınızda, başka öz-anlatım aktivitleri ekleyin. Kendi temponuza göre ilerleyin: bazı insanlar her hafta yeni bir aktivite ekler, ama sizin daha fazla ya da daha az zamana ihtiyacınız olabilir. Aktivitelerinizi takip etmek ve süreç üzerine düşünmek için bir dil günlüğü tutmayı düşünebilirsiniz.
Hazır olduğunuzda, diyalog aktivitelerini ekleyin.
Sonraki adımda, cümle kalıbı aktivitelerini ekleyin. Bunlar Ladino’da doğaçlama yapmaya başlamanıza yardımcı olacaktır.
Yaklaşık 15 aktivite oturtabildiğinizde, bir dil yuvası ilan etmeye hazırsınız! Yuvanızda yalnızca Ladino kullanmaya özen gösterin.
Ladino becerilerinizi geliştirmek için sınıflar, ders kitapları ve sohbet grupları dâhil araçlar bulabileceğiniz İstanbul Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi’nin websitesine başvurabilirsiniz.
Başkalarını nasıl dahil edebilirim? Yalnız başıma yuva yapabilir miyim?
Kendinize nazik, sabırlı ve anlayışlı davranın. Telaffuzu kusursuz yapmak için kaygılanmayın. Başkalarının yanında başlangıçta çekingen hissediyorsanız, cümleleri yüksek sesle söylemek yerine içinizden de geçirebilirsiniz. Dil yuvaları çok keyifli ve ödüllendirici olabilir; ama dil uygulamaları ya da oyunlara göre geri dönüşü daha yavaş gelir ve zaman zaman zorlayıcı olabilir. Bunu sürdürülebilir—hatta mümkünse eğlenceli—hale getirecek yollar bulun.
Eğer verilen bir aktivite size uygun değilse, değiştirin!
Düzenlemelerinizi aktivite kartına veya günlüğünüze yazın.
Bir kelimeyi bilmiyor musunuz? Konuşurken Ladino cümlesinin içine İngilizce yerleştirin. Onu günlüğünüze not alın ve daha sonra bir sözlükte bakın.
İlerlemenizi kutlamak için yuvanızda kendinizi zamanlamayı düşünün. Günde 5 dakika mı Ladino konuşuyorsunuz? 15 mi? 30 mu? Birçok dil yuvası yapan kişi, bir saatlik eşiğe ulaşmanın akıcılıklarında ve dile olan bağlarında büyük bir dönüşüm yarattığını söylüyor.
Ladino becerilerinizi geliştirmek için sınıflar, ders kitapları ve sohbet grupları dâhil araçlar bulabileceğiniz İstanbul Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi’nin websitesine danışın.
Destek, devamlılık ve daha fazla konuşma fırsatı için Ladino’da yuva yapan başkalarıyla bir araya gelin. Onları Ladinokomunitá forumuna yazarak bulabilirsiniz (aynı zamanda her gün Ladino okumak için de harika bir yerdir).
Başarılı bir dil yuvası için daha fazla ipucu
Kendinize nazik, sabırlı ve anlayışlı davranın. Telaffuzu kusursuz yapmak için kaygılanmayın. Başkalarının yanında başlangıçta çekingen hissediyorsanız, cümleleri yüksek sesle söylemek yerine içinizden de geçirebilirsiniz. Dil yuvaları çok keyifli ve ödüllendirici olabilir; ama dil uygulamaları ya da oyunlara göre geri dönüşü daha yavaş gelir ve zaman zaman zorlayıcı olabilir. Bunu sürdürülebilir—hatta mümkünse eğlenceli—hale getirecek yollar bulun.
Eğer verilen bir aktivite size uygun değilse, değiştirin!
Düzenlemelerinizi aktivite kartına veya günlüğünüze yazın.
Bir kelimeyi bilmiyor musunuz? Konuşurken Ladino cümlesinin içine İngilizce yerleştirin. Onu günlüğünüze not alın ve daha sonra bir sözlükte bakın.
İlerlemenizi kutlamak için yuvanızda kendinizi zamanlamayı düşünün. Günde 5 dakika mı Ladino konuşuyorsunuz? 15 mi? 30 mu? Birçok dil yuvası yapan kişi, bir saatlik eşiğe ulaşmanın akıcılıklarında ve dile olan bağlarında büyük bir dönüşüm yarattığını söylüyor.
Ladino becerilerinizi geliştirmek için sınıflar, ders kitapları ve sohbet grupları dâhil araçlar bulabileceğiniz İstanbul Sefarad Kültürü Araştırma Merkezi’nin websitesine danışın.
Destek, devamlılık ve daha fazla konuşma fırsatı için Ladino’da yuva yapan başkalarıyla bir araya gelin. Onları Ladinokomunitá forumuna yazarak bulabilirsiniz (aynı zamanda her gün Ladino okumak için de harika bir yerdir).
Yazım ve Telaffuz
Bu projede Ladino için Latin harflerine dayanan Aki Yerushalayim yazım sistemi kullanılıyor; adı, bu sistemi 1979’da öneren Ladino dergisinden geliyor. Aşağıdaki tablo, alfabenin harflerini ve her birinin karşılık geldiği sesleri gösteriyor.
Page updated
Google Sites
Report abuse